Trong điều trị COVID-19, liệu pháp kháng thể đơn dòng được đề cập. Kháng thể đơn dòng là gì? Làm thế nào để áp dụng liệu pháp kháng thể đơn dòng trong điều trị Covid19? Mời các bạn cùng tìm hiểu thêm về kháng thể đơn dòng trong nội dung sau đây của chúng tôi.
Mục lục
Tin vui: Thuốc kháng thể dự phòng Covid-19 sắp về Việt Nam
Evusheld – thuốc kháng thể đơn dòng của AstraZeneca được Cục Quản lý Dược, Bộ Y tế, cho phép nhập khẩu, tác dụng dự phòng trước phơi nhiễm Covid-19.
Đại diện Cục Quản lý Dược sáng 10/3 xác nhận thông tin cấp phép nhập khẩu Evusheld. Như vậy, đây là lần đầu tiên thuốc kháng thể đơn dòng dự phòng Covid được cấp phép nhập khẩu tại Việt Nam, dành cho người không mắc bệnh và có tác dụng phòng bệnh.
Thuốc kháng thể được phát triển từ kháng thể đơn dòng lấy ở những bệnh nhân đã hồi phục sau Covid-19. Hiện có hai loại thuốc kháng thể đã được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) phê duyệt. Một loại là thuốc kháng thể đơn dòng điều trị Covid. Tháng 9/2021, Bộ Y tế cho phép sử dụng thuốc kháng thể đơn dòng điều trị bệnh nhân Covid-19 từ 12 tuổi trở lên triệu chứng nhẹ đến vừa và có nguy cơ tiến triển nặng. Thuốc được chỉ định cho nhóm người cao tuổi, béo phì, bệnh tim mạch, tăng huyết áp, bệnh phổi mạn tính, đái tháo đường type 1 và type 2, bệnh thận mạn tính, gan mạn tính, suy giảm miễn dịch…
Loại thứ hai là thuốc kháng thể đơn dòng AZD7442 dự phòng Covid, tên gọi Evusheld, của AstraZeneca. Thuốc dự phòng này khá khan hiếm trên thế giới, hiện chưa có nhiều nghiên cứu về hiệu quả trên lâm sàng, ngoài công bố của nhà sản xuất.
Hiện chưa rõ số lượng lô hàng Evusheld đầu tiên về Việt Nam, cũng như thời điểm nhập khẩu, song dự kiến vào cuối tháng 3. Số thuốc này nằm trong hợp đồng Công ty Cổ phần vaccine Việt Nam (VNVC) mua 20.000 liều, ký kết với AstraZeneca ngày 2/11/2021. Thuốc sẽ được sử dụng tại hai bệnh viện Tâm Anh Hà Nội và Tâm Anh TP HCM, dùng bằng đường tiêm bắp sâu, một liều hai mũi tiêm cùng lúc, hiệu quả phòng bệnh trong 6 tháng.
Đại diện bệnh viện cho biết chi phí cho gói tiêm là hơn 19 triệu đồng, bao gồm: Thuốc, khám trước tiêm, tiêm, chăm sóc sau tiêm và các dịch vụ đi kèm. Hiện liệu pháp kháng thể đơn dòng dự phòng Covid-19 chưa có trong danh mục bảo hiểm y tế chi trả. Theo phó giáo sư Trần Quang Bính, Giám đốc chuyên môn Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, Evusheld “bảo vệ nhóm không thể tiêm chủng hoặc không sinh đủ miễn dịch sau tiêm vaccine Covid 19”.
Thuốc kháng thể đơn dòng bảo quản ở nhiệt độ 2-8 độ C như vaccine thông thường. Theo nhà sản xuất AstraZeneca, Evusheld chứa hai kháng thể đơn dòng tác dụng kéo dài là tixagevimab và cilgavimab, lấy từ các bệnh nhân đã hồi phục sau nhiễm nCoV.
1. Kháng thể đơn dòng là gì?
Điểm yếu của kháng thể đơn dòng là mỗi loại chỉ ảnh hưởng đến một phần duy nhất của kháng nguyên (epitope).
Hệ thống miễn dịch của cơ thể tạo ra các kháng thể như một cơ chế bảo vệ chống lại các “chất lạ” như vi khuẩn, vi rút, vv (còn được gọi là kháng nguyên). Khi các kháng thể liên kết với một kháng nguyên, chúng sẽ kích hoạt các bộ phận khác của hệ thống miễn dịch để tiêu diệt các tế bào có chứa kháng nguyên (mầm bệnh xâm nhập).
TS.BS Trần Bá Thoại, Hội Nội tiết Việt Nam cho biết, kháng thể đơn dòng (mAbs hay moAbs) là kháng thể được tạo ra bằng cách nhân bản một bạch cầu đơn lẻ.
Như vậy, các kháng thể đơn dòng là các bản sao giống hệt nhau của các kháng thể nhắm vào một kháng nguyên cụ thể. Các nhà khoa học có thể tạo ra các kháng thể đơn dòng bằng cách cho các tế bào bạch cầu tiếp xúc với một kháng nguyên cụ thể. Sau đó, họ có thể chọn một tế bào bạch cầu đơn lẻ hoặc nhân bản để tạo ra nhiều tế bào giống hệt nhau, tạo ra nhiều bản sao giống hệt nhau của kháng thể đơn dòng.
Không giống như các kháng thể đa dòng, được tạo ra bởi một số dòng tế bào máu, có thể liên kết với nhiều phân đoạn kháng nguyên khác nhau (các epitop), các kháng thể đơn dòng chỉ có ái lực đơn dòng, liên kết với cùng một loại biểu mô duy nhất được nó nhận biết.
Giờ đây, các nhà khoa học có thể tạo ra các kháng thể đơn dòng liên kết đặc biệt với hầu như bất kỳ chất hoặc kháng nguyên nào. Vì vậy, kháng thể đơn dòng đã trở thành một công cụ quan trọng trong hóa sinh, sinh học phân tử và y học.
2. Ứng dụng trong điều trị của liệu pháp kháng thể đơn dòng
Bản thân các phương pháp điều trị bằng kháng thể không phải là mới. TS. BS Trần Bá Thoại cho biết, các kháng thể đơn dòng đã được sử dụng trong điều trị:
-Ung thư: Dùng các kháng thể đơn dòng liên kết đặc hiệu với các kháng nguyên của tế bào ung thư và tạo phản ứn miễn dịch chống lại tế bào ung thư đích. Nhiều mAbs đã được FDA phê chuẩn gồm alemtuzumab, bevacizumab, cetuximab…
-Bệnh tự miễn: Các kháng thể đơn dòng sử dụng cho các bệnh tự miễn gồm: Infliximab và adalimumab trong bệnh viêm khớp dạng thấp, bệnh Crohn, viêm loét đại tràng và viêm cột sống dính khớp nhờ khả năng liên kết và ức chế TNF-α.
Basiliximab và daclizumab ức chế IL-2 trên các tế bào T được hoạt hóa và do đó giúp ngăn ngừa thải ghép cấp tính trong ghép thận. Omalizumab ức chế immunoglobulin E (IgE) ở người và rất hữu ích trong điều trị hen suyễn dị ứng từ trung bình đến nặng.
-Nhiễm virus: Một số kháng thể đơn dòng như bavituximab, palivizumab, casivimab, imdevimab….
3. Ứng dụng trong điều trị COVID-19
Cơ thể của hầu hết những người hồi phục sau COVID-19 tạo ra kháng thể chống lại vi rút SARS-CoV-2. Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng các kháng thể này tồn tại ít nhất 5-7 tháng sau khi nhiễm bệnh.
Tuy nhiên, các nhà khoa học cũng có thể tạo ra những kháng thể này trong phòng thí nghiệm để truyền vào máu.
Trần Bá Thoại cho biết, bộ gen của SARS-CoV-2 mã hóa 4 loại protein cấu trúc chính là protein gai (S), protein vỏ (E), protein màng (M), nucleocapsid (N) và protein phụ. protein không cấu trúc.
Protein gai S lại có hai tiểu đơn vị là S1 và S2, là trung gian giúp virus gắn kết vào màng và xâm nhập vào tế bào vật chủ qua thụ thể ACE2.
Các kháng thể đơn dòng gắn vào protein S được dùng để điều trị COVID-19. Dữ liệu khoa học cho thấy, các kháng thể đơn dòng đóng vai trò ngăn ngừa lây nhiễm SARS-CoV-2.
Ở Mỹ, FDA đã cấp Giấy phép Sử dụng Khẩn cấp (EUA) cho ba kháng thể đơn dòng để điều trị các ca COVID-19 nhẹ đến trung bình và để giảm bệnh chuyển nặng, đó là: Bamlanivimab và etesevimab (là những kháng thể đơn dòng trung hòa liên kết với các phần kháng nguyên khác nhau chồng chéo trong protein gai S); casirivimab + imdevimab (là những kháng thể đơn dòng tái tổ hợp của người liên kết với các phần kháng nguyên của protein S) và sotrovimab (kháng thể đơn dòng này ban đầu được xác định vào năm 2003 từ một người sống sót sau SARS-CoV. Sotrovimab tác dụng lên phần kháng nguyên của protein S của cả SARS-CoV và SARS-CoV-2).
4. Tác dụng phụ tiềm ẩn
Liệu pháp kháng thể kết hợp có thể gây ra các phản ứng quá mẫn, với các tác dụng phụ phổ biến nhất bao gồm các phản ứng liên quan đến tiêm truyền và phản ứng dị ứng.
Các phản ứng liên quan đến truyền dịch bao gồm: Sốt, buồn nôn, ớn lạnh, mệt mỏi, đau ngực, nhức đầu, huyết áp cao hoặc thấp, phát ban, chóng mặt.
Phản ứng dị ứng bao gồm cả phản vệ.
Khi gặp bất kỳ tác dụng phụ nào, thầy thuốc nên cân nhắc giảm liều hoặc ngưng điều trị và có biện pháp chăm sóc thích hợp.
Điểm yếu của kháng thể đơn dòng là mỗi loại chỉ ảnh hưởng đến một phần duy nhất của kháng nguyên (epitope) của SARS-CoV-2. Do đó, tác dụng của kháng thể đơn dòng nói chung bị hạn chế. Các biến thể mới của SARS-CoV-2 đã xuất hiện, có thể kháng lại một số kháng thể hiện có. Khi một đột biến làm thay đổi protein của virus, có thể dẫn đến sự thay đổi đáng kể trong các kháng nguyên virus, làm cho các kháng thể hiện có bị giảm hoặc không còn hiệu quả.
Cách phòng tránh COVID-19 hiệu quả nhất là tiêm vắc xin và tiếp tục tuân thủ các biện pháp phòng bệnh như: đeo khẩu trang, hạn chế tiếp xúc, giữ khoảng cách …
XEM THÊM TẠI: https://internationalecolodges.com/